Wat kan de Biergarten (de biertuin)?

Vaak worden betekenisvolle woorden nonchalant in de mond genomen. Soms te nonchalant. "Kom op, laten we vandaag naar de Biergarten gaan," zegt hij, terwijl hij zijn vriendin op een zwoele zomeravond ontvoert naar een van die plekken die de Beierse gemoedelijkheid lijken te belichamen.

Tussen de verhitte muren van de stad gaat het paar buiten aan een van de ronde klaptafels met een rood-wit geblokt tafelkleed en kleurrijke bloemdecoratie zitten. Terwijl planten in betonnen potten iets van een tuinsfeer proberen te imiteren, ontstaat in de gloed van een keten kleurrijke buitenlampen een bijna mediterrane sfeer.

Je zou denken dat je in het zuiden bent, ware daar niet het in het oog springende bord boven de ingang met in gotisch schrift - wit op blauw - de claim: "Bayerischer Biergarten!". Ons paar gaat er zitten…

Biergarten-regel 1: geen plek voor gewassen beton

Hij drinkt twee Halbe (pullen) Münchner Helles, zij een glas Riesling uit Franken, terwijl de hardwerkende en altijd vrolijke serveerster redelijk warm eten uit de keuken naar de tafels brengt. Het zal beslist een gezellige avond worden, maar één ding zal uiteindelijk toch ontbroken hebben: de Biergarten in de ware betekenis van het woord!

De goede man had van tevoren de Beierse Biergarten-verordening van 20 april 1999 moeten lezen. Hij zou zich snel gerealiseerd hebben dat hij zijn liefje meegenomen had naar een openluchtbar, niet naar een echte Beierse Biergarten.

Die wordt gekenmerkt door twee dingen: ten eerste de mogelijkheid om daar gratis je eigen meegebrachte lunch te kunnen eten. En ten tweede door zijn tuinkarakter.

Of een paar potplanten ook als tuin mogen gelden? Liever niet, besliste de Bayerische Verwaltungsgerichtshof in 2019: "Het ideaalbeeld van de Biergarten maakt het mogelijk om onder grote bomen in de schaduw te zitten. Tekorten in dit opzicht kunnen slechts in beperkte mate worden gecompenseerd door kleinere aanplant binnen de faciliteit."

Biergarten-regel 2: Veel kastanjes, geen tafelkleden

Het zouden een paar statige, schaduwrijke kastanjebomen moeten zijn. En daaronder alsjeblieft geen kleurrijke tafelkleden, bloemen of andere Chichi, maar een stevige Beierse biergartenset zonder onnodige franje. Dit is dwingend vereist, zodat de gasten alle lekkere en voedzame gerechten die zij van thuis meebrengen in hun lunchmand, op tafel kunnen uitstallen.

Biergarten-regel 3: Altijd met een pretzel en obatztem

Dit zijn onder andere de kunstig als trekharmonica opengesneden, goed gezouten radijs en de sappige, felrode radijs. Bruin brood en knapperige pretzels zijn een must, net als verse boter, augurken, reuzel, Emmentaler kaas en worstsalade (Beierse, natuurlijk).

Als kroon op het geheel - meestal als laatste stap en plechtig opgediend door de maker zelf - is een uit zachte kaas en boter met een vork gepureerde ultieme fluffy-romige Obatzter! En dat is over het algemeen alles wat je nodig hebt voor een perfecte zomeravond in de Beierse cult-Biergarten.

En hoe zit het met het bier?

Het enige wat ontbreekt is de goddelijke vloeistof die liefdevol uit een biertap komt. Bier verleent onze epicuristische tuin niet alleen zijn naam, maar leidt hem ook naar zijn ware doel.

Biertuinen zijn per slot van rekening meer pubs dan restaurants. Daarom wordt niemand gedwongen om te eten op een plek die de naam ‘biertuin’ verdient - en er hoeft nauwelijks iemand gedwongen te worden om er te drinken. Alleen al uit respect voor de Beierse geschiedenis!

De geschiedenis van de Biergarten

De Biergarten is ontstaan in München in de 19e eeuw. In die tijd werd bier alleen in de wintermaanden gebrouwen, met gisten die fermenteren bij lage temperaturen tussen de vier en negen graden. Dit zogenaamde laaggistende bier moest in de zomer koel worden gehouden en daarom lieten de brouwers in München diepe kelders graven in de rivierterrassen aan de Isar om hun edele producten op ijs te bewaren.

Vervolgens strooiden ze rijkelijk veel kiezel op het oppervlak van deze ondergrondse gewelven en plantten ze schaduwrijke, vlak wortelende kastanjebomen voor verkoeling. Ze zetten snel nog een paar houten tafels en banken neer: en klaar was de bierkelder!

De eerste en meest populaire koning van Beieren, Maximilian I. Jozeph, verleende de benodigde tapvergunning in 1812 en zijn onderdanen bedankten hem met groot enthousiasme.

De nieuwe openluchtlocaties verhoogden de recreatieve waarde van de toenmalige provinciestad Isar aanzienlijk. Vanaf dat moment deden de inwoners van München wat ze nog steeds het liefst doen in de zomer: massaal de grote bierkeldertuinen bezoeken, waarvan sommige vandaag de dag nog steeds in bedrijf zijn.

De restaurants en herbergen waren minder enthousiast over de nieuwe concurrentie. Om te voorkomen dat die het onderspit zouden delven, verordonneerden de Beierse autoriteiten in hun grenzeloze vooruitziendheid: "Het serveren van gerechten en andere dranken blijft daar (in de grote bierkelders) uitdrukkelijk verboden." Degenen die in de schaduw van de kastanjebomen van hun ‘Mass’ (een pul bier) wilden genieten, moesten hun eigen lunch meenemen. Vanuit strikt juridisch oogpunt was dit de geboorte van de traditionele Biergarten.

Maar deze officieel afgekondigde taakverdeling duurde niet lang - de slimme Beierse herbergiers plantten al snel kastanjebomen in hun gastentuinen, plaatsten er tafels en banken onder en verkochten nu ook koud bier bij het warme eten.

Het verschil tussen de traditionele bierkelders van de brouwers en de tuinrestaurants werd steeds vager. En tegenwoordig? Bijna elke achtertuin die tussen Duisburg en Dinslaken geplaveid is met wasbetonplaten met zichtbaar grind, is versierd met een bord "Biergarten". Bijzonder vrijpostige Noorderlingen zouden zelfs nog het attribuut "Beiers" vermelden. Nou, het zij ze vergeven! Het is onwaarschijnlijk dat iemand naar de rechter stapt, want juridisch gekibbel hoort niet thuis aan de biertafel.

Biergarten-revolutie: het volk komt in opstand

Halverwege de jaren negentig was dat bij wijze van uitzondering anders. Tijdens de zogenaamde Biergartenrevolutie demonstreerden duizenden in Beieren tegen een gerechtelijk bevel uit Berlijn. Het eiste: drastisch kortere openingstijden voor Beierse Biergärten vanwege "emissies die niet verenigbaar zijn met de omgeving", d.w.z. lawaai! Geen wonder dat de plaatselijke volksziel begon te schuimen een vers getapte pul Oktoberfest-bier.

De rook van deze revolutie is allang opgetrokken en de oude gang van zaken is hersteld. Tegenwoordig kiezen de ‘natives’ dus weer voor vrede en gemoedelijkheid, op voorwaarde dat hij of zij een plaatsje kan vinden in de Biergarten. Wat niet altijd even makkelijk is. Op veel locaties verdringen zich vaak duizenden bierhongerige mensen onder de kastanjebomen. Gelukkig zijn er genoeg gelegenheden om naar uit te wijken.

Zen met een Mass bier, twee

Die heilige plaatsen waar de Beier op milde, warme zomeravonden tot zichzelf kan komen en kan mediteren over zijn ware bestemming. Het doel van een geslaagde Biergarten-avond is niet iets alledaags zoals een roes of plat vermaak, maar het diepe besef van de eenheid van al het zijn, van alle mensen, dieren en planten.

Verschillen in status en inkomen verdwijnen dan ook enigszins naar de achtergrond. In de Biergarten is (bijna) iedereen gelijk, tenminste voor de duur van een Mass (een pul bier) of twee. Zoals de zwijgzame solo-zitter die al uren als een Zen-monnik roerloos voor zich uit zit te kijken en al een hoger niveau van inzicht te hebben bereikt. Anderen zitten in paren of groepen, volledig ontspannen en opgewekt, zonder verhitte discussies en debatten.

Men houdt niet van mensen die het hoogste woord voeren of querulanten. Mijn is er voor zijn of haar ‘rust’, om vriendelijk op elkaar te proosten, een paar rituele woorden uit te wisselen en weer weg te zakken in de vredige staat die slechts ontoereikend kan worden omschreven als gemoedelijkheid of gezelligheid.

Welke Biergarten is de mooiste van het land?

Welke Biergarten de mooiste is, wordt in Beieren behandeld als een geloofskwestie. Welke komt het dichtst bij het ideaal van een magische cultlocatie waar Bayerische mensen op een warme zomerdag hun kosmische balans kunnen herstellen?

De meningen lopen sterk uiteen; iedereen heeft zijn eigen persoonlijke idee van de hemel op aarde. Een echte geloofskwestie dus die de Beier zijn hele leven bezighoudt.

En soms zelfs nog langer. "Leich' vom Huaba Schorsch is' hinten im Salettl", riep de pittige serveerster van een Biergarten in München een paar jaar geleden tegen mensen die binnenkwamen. De gasten uit het noorden keken heel verbaasd, maar werden snel bijgepraat door de plaatselijke bevolking.

Het was niet ‘die Leiche’, het stoffelijk overschot van Huber Georg, die achter in het houten paviljoen van de Biergarten opgebaard was. Het waren slechts de rouwenden die zich daar verzamelden voor de ‘Leich’, een Leichenschmaus, om iets te eten en te drinken ter ere van de overledene (wat voor Nederlanders de koffietafel zou zijn). Waar anders? Schorsch was per slot van rekening zijn hele leven lang een gepassioneerde Biergartenfan geweest. Een betere plek tussen hemel en aarde voor de Leich’ van Huber had men nauwelijks kunnen vinden.